Voor vele ouderen zegt Gretna Green nog wel wat. Het is echt een verhaal uit de oude doos. Het was heel bekend omdat je daar semi-clandestien kon trouwen zonder dat er veel navraag werd gedaan. In de kranten stonden regelmatig verhalen van die mogelijkheid. In de afgelopen eeuwen zijn er altijd plaatsen geweest waar koppels om verschillende redenen naartoe konden vluchten en trouwen. In recentere tijden was het omdat er misschien geen bloedonderzoek nodig was, of geen wachttijd, geen leeftijdsgrens of toestemming van de ouders. Deze op hol geslagen plekken worden vaak Gretna Green genoemd, zo genoemd vanwege de beroemde plek aan de Schotse grens waar Engelse stellen wegliepen nadat de Engelse Clandestine Marriage Act in de 18e eeuw was aangenomen.
Als u op zoek bent naar een akte van het huwelijk van uw voorouders en deze niet kunt vinden in het land van herkomst, denkt u misschien wat ruimer, afhankelijk van waar ze woonden. Er zijn veel gevallen waarin mensen op onverwachte plaatsen trouwen.
Niemand zou ooit van het Schotse dorp Gretna Green gehoord hebben, als niet in 1753 de Engelse “Marriage Act” werd aangenomen. Sindsdien moesten ouders toestemming geven als één van de huwelijkskandidaten nog geen 21 jaar oud was. De wet gold niet voor Schotland, en daar profiteerde het net over de grens gelegen Gretna Green van. In de jaren ’60 van de vorige eeuw werd Gretna Green ook een vluchtoord voor Nederlandse minderjarige stellen. Boze ouders en Interpol hadden het nakijken als een paar de Engels-Schotse grens was gepasseerd. Andere Tijden spoorde stellen op die vertellen over hun verboden liefde, de vlucht en de angst om voor ‘schaking’ opgepakt te worden.
Hoeveel Nederlandse stellen daar trouwden is niet bekend, maar in de jaren ’60 haalden dergelijke huwelijken regelmatig de kranten: tientallen jonge Nederlandse stelletjes die jaarlijks in het diepste geheim naar Schotland vluchtten om daar te trouwen. Alleen al in 1966 waren het er 43.
Vooral het plaatsje Gretna Green, net over de grens met Engeland is populair. Sinds de 18e eeuw had Schotland een eigen huwelijkswetgeving. Anders dan in de rest van Europa kon je hier vanaf je 16e trouwen zonder toestemming van de ouders. Bovendien waren de formaliteiten een stuk eenvoudiger. Het gaf Gretna Green een romantische klank. Maar de werkelijkheid van de jaren ’60 was vaak een stuk minder romantisch. Ongehuwd samenwonen was toen geen optie en trouwen kon pas vanaf je 21ste. Bovendien was tot de wetswijziging van 1970 ouderlijke toestemming nodig tot je 30ste levensjaar. Als ouders de huwelijkskandidaat niet zagen zitten kon je een bruiloft wel vergeten. De redenen voor ouders om een huwelijk te dwarsbomen waren talrijk: standsverschil, religieuze verschillen of het feit dat de ouders het inkomen van hun nog thuiswonende kind niet wilden opgeven.
Lea Nijs maakte het in 1963 allemaal mee. Ze was 18 toen ze met haar drie jaar oudere vriend Hub wilde trouwen, maar haar ouders vonden Hub geen goede partij en deden alles om de relatie te stoppen. Lea mocht geen contact met hem, kreeg huisarrest en kon haar geliefde alleen in het geheim een paar vluchtige momenten zien. Wachten tot hun 30ste was geen optie: “de situatie was echt onhoudbaar geworden”. Dus vertrokken ze hals over kop naar Schotland. Lea kon niet eens een koffer met kleren meenemen.
Helemaal zonder gevaar was de vlucht niet: als de ouders met behulp van politie het stel onderweg wist te onderscheppen, kon de bruidegom worden ingerekend voor schaking. Schaking betekent het zonder toestemming ontvoeren van een vrouw, om op die manier een huwelijk af te dwingen. Het kan daarbij ook gaan om een minderjarige vrouw die vrijwillig, maar tegen de zin van haar ouders wordt meegevoerd. De wet tegen schaking is in Nederland nog altijd van kracht: er kan een gevangenisstraf tot 6 jaar voor worden opgelegd.
Lea en Hub trouwden in Gretna Green, ondanks een wanhoopspoging van haar vader. Die reisde met behulp van Interpol het paar per auto en boot 1600 kilometer achterna, in de hoop het huwelijk nog te stoppen. Tevergeefs, want eenmaal in Schotland gold de Nederlandse wet niet. Tot het overlijden van Hub, nu twee jaar geleden, zijn de twee bij elkaar gebleven. De verhoudingen met Lea’s ouders zijn nooit meer goed gekomen. Lea Nijs: “ik heb er nooit spijt van gehad.”
Theo Althuizen had minder geluk. Ook hij vertrok met zijn toenmalige vriendin naar Schotland, maar hij had zijn trip niet goed genoeg voorbereid. Om in Gretna Green te kunnen trouwen moest je namelijk eerst drie weken in het dorp verblijven en ingeschreven staan. Theo en zijn vriendin hadden daar het geld niet voor en moesten onverrichter zaken terugkeren. In Nederland werd hij opgepakt op verdenking van schaking en moest een nacht doorbrengen in een Amsterdamse politiecel.
Gretna Green is tot op de dag van vandaag nog steeds één van de meest populaire trouwlocaties ter wereld is: vorig jaar trouwden er ruim 3500 stelletjes. Tegenwoordig is een huwelijk in Gretna Green echter zelden meer een noodsprong. Het is nu, een huwelijkslocatie die je kiest om de naamsbekendheid of de romantische geschiedenis, of simpelweg omdat je geen zin hebt in een groot feest.