Met het hoge water en de winterse buien nog vers in ons geheugen, hebben wij onze collectie uitgebreid met digitale indexen op de monsterrollen van het dijkleger van het Hoogheemraadschap van de Lekdijk Benedendams en de IJsseldam (1328-1974). Het Hoogheemraadschap was verantwoordelijk voor het beheer en de staat van de Lekdijk vanaf de IJsseldam bij het Klaphek tot aan Schoonhoven. Vanaf 1812 werd zij ook belast met de zorg over de IJsseldam zelf. In 1974 werd het overgenomen door het nieuwe waterschap Lopikerwaard, die in 1994 weer opging in het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden.
Het gewone onderhoud van de Lekdijk werd uitgevoerd door de eigenaren van land dat direct aan de dijk gelegen was, de dijkgeslaagden. Het buitengewone onderhoud werd gedaan door het Hoogheemraadschap. In tijden van nood, zoals bij hoog water of ijsgang, werd het dijkleger ingezet. Het dijkleger bestond uit de weerbare mannen tussen de 18 en 65 jaar uit de directe omgeving van de Lekdijk en de achtergelegen polders, die minimaal 4 morgen (later 3,5 bunders) land hadden of pachtten. Als het water te hoog stond, werden zij door middel van het luiden van de klokken (de clockeslach) opgeroepen, en moesten zij zich haasten naar de aan hen toegewezen verzamelplaatsen bij de tien wachthuizen langs de Lekdijk, waaronder het Dijkhuis bij Jaarsveld.
De namen van deze mannen werden jaarlijks systematisch op lijsten bijgehouden door de bij het Hoogheemraadschap inliggende polders. Dit zijn de monsterrollen. Deze monsterrollen zijn voor stamboomonderzoekers natuurlijk erg interessant. Het kan verder ook extra informatie geven, die wellicht niet in de gebruikelijke DTB-bronnen terug te vinden zijn. Landgoed werd vaak van vader op zoon doorgegeven, en daarmee ook de dijkplichtigheid, wat op de monsterrollen terug te zien is.
Het RHC heeft indexen op de monsterrollen gemaakt met tussenpozen van 25 jaar, waar mogelijk, tot en met 1850. Helaas zijn niet alle monsterrollen overgeleverd – er is sprake van een groot hiaat tussen 1682 en 1784. De volgende indexen op de monsterrollen zijn nu digitaal beschikbaar:
Achthoven, monsterrollen 1631-1709, 1769, 1785-1850
Benschop, monsterrollen 1788-1850
Cabauw, monsterrollen 1648-1671, 1682, 1784-1850
Haastrecht, monsterrollen 1631-1850
Hoenkoop, monsterrollen 1631-1850
Jaarsveld, monsterrollen 1630-1670, 1791-1816, 1834-1850
Lopik, monsterrollen 1630-1675, 1785-1850
Noord-Polsbroek, monsterrollen 1648, 1788-1850
Willeskop, monsterrollen 1631-1675, 1682, 1769, 1785-1850
Willige Langerak, monsterrollen 1661-1682, 1784-1850
IJsselstein, monsterrollen 1649, 1709, 1786-1850
Zevender, monsterrollen 1630, 1648-1682, 1784-1850
Zuid-Polsbroek, monsterrollen 1630-1682, 1785-1850
Alle monsterrollen kunnen in de studiezaal aangevraagd worden. In de inventaris van het archief van de Hoogheemraadschap van de Lekdijk Benedendams en de IJsseldam kunt u het inventarisnummer opzoeken. Momenteel wordt er gewerkt aan de indexen op de monsterrollen van het Hoogheemraadschap van de Lekdijk Bovendams.
Bron: Rhc Rijnstreek