Vanaf vandaag (27-10-2023) staan er meer dan 50 oorlogsarchieven uit Tilburg en omringende gemeenten helemaal of gedeeltelijk online op onze website! Dit biedt onderzoekers de gelegenheid om plaats- en tijdonafhankelijk onderzoek te doen naar de Tweede Wereldoorlog. De komende maanden wordt de lijst van online oorlogsarchieven nog uitgebreid.
Regionaal Archief Tilburg is al vanaf 2020 bezig om het archiefmateriaal over de Tweede Wereldoorlog te conserveren en te digitaliseren. Voordat ze online komen, wordt voor elk archief een risicoanalyse gemaakt. Risicovolle informatie en gegevens die wettelijk gezien niet gepubliceerd mogen worden, blijven daardoor veilig opgeborgen.
Ingrijpende periode
De bezetting was een ingrijpende periode uit de Nederlandse geschiedenis, waarvan de gevolgen ook nu nog steeds voelbaar zijn. De invloed van de oorlog strekte zich uit over alle aspecten van het (dagelijks) leven. Elke burger kreeg ermee te maken en stond uiteindelijk voor de keuze: pas ik me aan, werk ik mee met de bezetter of verzet ik me? De waarden ‘goed’ en ‘fout’ zijn nog steeds onlosmakelijk verbonden met de Tweede Wereldoorlog en leveren nog steeds stof voor discussie. Vrijheid en democratie, twee belangrijke waarden van de Nederlandse rechtstaat, waren gedurende de oorlogsjaren ver weg.
De Tweede Wereldoorlog was een allesomvattend conflict en had ingrijpende gevolgen. De economie en industrie stonden tijdens de Tweede Wereldoorlog vrijwel volledig in dienst van de oorlogsindustrie. Burgers kregen te maken met steeds verder gaande maatregelen van de bezetter, met inperking van hun rechten, geweld en onderdrukking. De Joodse bevolking werd onderworpen aan systematische uitsluiting, deportatie en moord. Verschillende bevolkingsgroepen werden gevangengezet (gegijzeld) of gedwongen tewerkgesteld.
Wat verstaan we onder oorlogsarchieven?
Onder ‘oorlogsarchieven’ verstaan we archiefmateriaal uit de periode in aanloop naar, tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog. Om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de maatschappij zoals deze was op 10 mei 1940 – de dag waarop de Duitsers Nederland binnenvielen – is het belangrijk om ook relevante archieven van kort voor 1940 mee te nemen. Dit geldt ook voor archieven kort na de bevrijding van Tilburg en omgeving. Het gebied was dan wel bevrijd, maar het dagelijks leven was nog verre van normaal. Vanaf het ogenblik van de bevrijding, verkeerde het bevrijde gebied in een bijzondere staat van beleg, een situatie waarin de normale toestand en wetgeving tijdelijk niet meer van toepassing waren. Het dagelijks bestuur werd overgenomen door het Militair Gezag ter plaatse dat de Nederlandse regering vertegenwoordigde.
Belangrijk is ook om te weten hoe de gewone burgers de oorlog ervoeren. Door te onderzoeken hoe zij zich door de bezettingsjaren heen worstelden, wordt dit beeld steeds vollediger. De online archieven zijn daarom ook heel divers van aard: het zijn archieven van de luchtbeschermingsdiensten, de distributiedienst, de processen-verbaal van de vreemdelingenpolitie, het Rode Kruis, de centrale keuken, het gewestelijk arbeidsbureau, het kaderheem der Nationale Jeugdstorm etc. Ook de (zeer interessante) archieven van het evacuatiecomité en de comités voor Hulp aan Finland en voor Maatschappelijke Wederopbouw zijn online beschikbaar.
Tot de oorlogsarchieven behoren ook persoonlijke archieven en dagboeken. Heel bijzonder is het dagboek van de joodse Helga Deen. Na de deportatie van Helga en haar familie naar kamp Vught hield zij een dagboek bij. Een aangrijpend verhaal. Ook zijn verschillende brieven van Helga overgeleverd. Verder hebben we natuurlijk de collectie Coba Pulskens, het archief van verzetsvrouw Annemarie Vossen-Vennix en de dagboeken van de gezusters Schijns. Ook de brieven die Chris van Rooij gedurende de oorlog aan zijn familie schrijft, zijn online te raadplegen. Deze brieven geven een beeld van de ‘andere’ kant: Van Rooij vocht in Duitse dienst aan het Oostfront.
Klik hier om naar de lijst met gescande oorlogsarchieven te gaan.