Rechterlijk archief Graafschap Culemborg 1440-1811 ontsloten
In 2012 droeg het Gelders Archief 25 strekkende meter Rechterlijk Archief van het Graafschap Culemborg 1440-1811 over aan het RAR. Het archief was toen voorzien van een zeer summiere, grofmazige, negentiende-eeuwse plaatsingslijst. In 2019 hebben we het archief voorzien van een nieuwe, veel gedetailleerdere inventaris die op de website van het RAR is te raadplegen. Daardoor kunt u nu veel beter en makkelijker onderzoek doen in dit bijzondere, rijke archief.
Ingewikkelde structuur
Het archief bestaat uit allerlei stukken van diverse archiefvormers in Culemborg, zoals de schepenbank, de Kamer van Justitie van de Grafelijke Raad en de Weeskamer. In de loop van de jaren zijn er verschillende splitsingen in deze archieven geweest, bijvoorbeeld tussen stukken van het stadsgericht en het dorpsgericht en tussen stukken over administratief bestuur en rechtspraak. Deze scheidingen zijn niet altijd consequent doorgevoerd en sowieso erg lastig te maken.
Belangrijk archief
Al in 1318 bestond er een schepenbank in Culemborg. De oudste bewaard gebleven stukken in dit archief dateren van 1440. Van het oudste gedeelte van het archief is dus veel verloren gegaan. Van wat bewaard bleef, is een deel zo beschadigd dat het helaas niet meer kan worden ingezien. Het archief bevat zowel stukken over criminele rechtspraak (strafrechtspraak) en civiele rechtspraak (rechtszaken tussen twee particuliere partijen), als zeer uitgebreide series stukken van de volontaire of vrijwillige rechtspraak. Het archief bevat dus stukken over veel families in de stad van ver voor de tijd dat er doop-, trouw- en begraafregisters bewaard bleven.
Herinventarisatie
In 2019 hebben we het hele archief opnieuw en meer gedetailleerd beschreven. We splitsten omvangrijke pakken in handzamere pakken of op zaak, legden stukken op volgorde, verbeterden de indeling van de inventaris in rubrieken en voorzagen het geheel van een uitgebreide inleiding met veel aanwijzingen voor onderzoekers. Veel archiefstukken kregen nieuwe inventarisnummers, maar de oude nummering is ook nog te zien.
Afzonderlijke beschrijvingen van bijzondere series stukken
Voorheen waren de vele meters aan criminele en civiele procesdossiers slechts beschreven als omvangrijke, chronologisch geordende pakken met stukken. Nu zijn deze stukken per proces beschreven, verpakt en genummerd. De namen van de procesvoerende partijen in deze bijna 2200 procesdossiers kunt u vinden onder “zoeken naar personen”
Ook stukken over het beheer van (nagelaten) boedels hebben we afzonderlijk beschreven en zijn nu ook op naam doorzoekbaar op de website.
Het archief bevat ook een omvangrijke serie testamenten. Inmiddels zijn we gestart met een project om alle testamenten in alle rechterlijke archieven per stuk op de namen van testateurs te ontsluiten.
Onderzoek niet eenvoudig
Zoeken in het rechterlijk archief blijft, ondanks de nieuwe inventaris, niet gemakkelijk. In de inleiding van de inventaris geven we u wat handvaten voor systematisch onderzoek, een lijst van termen en uitdrukkingen die voorkomen in rechterlijke archieven en notariële archieven bij het RAR en een omvangrijke lijst van relevante literatuur.
Digitalisering en restauratie
De materiële staat van de meeste stukken is redelijk, maar er zijn 62 inventarisnummers die nog niet ter inzage kunnen worden gegeven omdat ze te kwetsbaar zijn. Van het archief zijn momenteel 77 inventarisnummers gedigitaliseerd, maar de scans zijn – op enkele kleine uitzonderingen na – nog niet op de website beschikbaar gesteld. We hopen dat er in de nabije toekomst geld ter beschikking komt voor verdere restauratie en digitalisering.
Jan Buylinckx, Medewerker Cluster Archief- en Collectiebeheer RAR
https://regionaalarchiefrivierenland.nl/rechterlijk-archief-graafschap-culemborg-1440-1811-ontsloten